Kobiety będą musiały poczekać. Koalicja rządząca rozbija się o aborcję

Mówi Wojciech Konieczny, senator Lewicy i wiceminister zdrowia: – Na chwilę obecną realne szanse przejścia przez Sejm ma tylko projekt depenalizujący aborcję. Pozostałe najpewniej nie uzyskają większości w gronie samej koalicji, więc siłą rzeczy upadną też w głosowaniu na sali obrad.

To druzgocąca ocena sytuacji, zważywszy, że w Sejmie są obecnie trzy projekty ustaw autorstwa Koalicji 15 Października w różnym stopniu liberalizujące obowiązujące prawo aborcyjne. Dwa z nich – legalna aborcja do 12. tyg. trwania ciąży i depenalizacja aborcji – złożyła Nowa Lewica, a jeden Koalicja Obywatelska (legalna aborcja do 12. tyg.). Problem w tym, że niemal na pewno żadna z powyższych propozycji nie przekona wystarczającej liczby posłów i posłanek PSL oraz Polski 2050.

Co więcej, jak dowiedziała się Interia, formacje Władysława Kosiniaka-Kamysza i Szymona Hołowni planują złożyć w Sejmie własny, wspólny projekt ustawy. Ma on przywracać stan prawny sprzed wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2020 roku, czyli cofać zegar do tzw. kompromisu aborcyjnego z 1993 roku. Z naszych informacji wynika, że dokument zostanie zaprezentowany przed albo w trakcie zaplanowanego na 7-9 lutego posiedzenia Sejmu, na którym powinny rozpocząć się prace nad zmianami w prawie aborcyjnym.

Projekt ustawy to jednak, według Trzeciej Drogi, dopiero pierwszy przystanek. Kolejnym krokiem jest natomiast ogólnokrajowe referendum, które na długie lata miałoby zamknąć temat aborcji w polskiej polityce.

Do referendum droga jednak daleka. Na razie w Sejmie są trzy projekty dotyczące prawa aborcyjnego, a już niedługo może być ich nawet pięć. Poza Trzecią Drogą swoją propozycję rozwiązań planowała złożyć również Konfederacja. 

Najwięcej emocji budzą jednak dwa projekty liberalizujące obecne przepisy dotyczące przerywania ciąży – jeden autorstwa Nowej Lewicy i drugi przygotowany przez Koalicję Obywatelską.

Dokument przygotowany przez Nową Lewicę zakłada, że do 12. tyg. trwania ciąży aborcja jest legalna, natomiast po tym czasie jest możliwa w kilku, ściśle określonych przypadkach:

• ciąża jest zagrożeniem dla życia bądź zdrowia fizycznego lub psychicznego kobiety,
• badania diagnostyczne dają poważne podstawy sądzić, że występują nieprawidłowości rozwojowe lub genetyczne płodu (do 24. tyg. trwania ciąży; chyba, że płód będzie niezdolny do życia, wówczas ciążę można przerwać również później),
• gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża jest wynikiem przestępstwa lub czynu zabronionego (terminacja ciąży dozwolona jest wtedy do 24. tyg.).

Projekt Nowej Lewicy zakłada, że aborcja – definiowana zarówno jako działanie farmakologiczne, jak również jako zabieg chirurgiczny – jest świadczeniem opieki zdrowotnej finansowanym ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Co więcej, świadczenie to powinno zostać zrealizowane niezwłocznie po złożeniu stosownego wniosku przez pacjentkę – margines wynosi tutaj 72 godziny. 

Projekt precyzuje również, że jeśli lekarz odmówi pacjentce przerwania ciąży, to placówka medyczna musi jej i tak zapewnić dostęp do procedury aborcyjnej. W dokumencie są też przepisy wprowadzające depenalizację aborcji, a więc usunięcie z kodeksu karnego kar za pomoc w przerwaniu ciąży.

Propozycja Koalicji Obywatelskiej co do kluczowych okoliczności przerywania ciąży jest niemal identyczna jak propozycja Nowej Lewicy. Różnic jest jednak kilka. Oto one:

• postulowane przez KO zmiany zakładają, że przerwanie ciąży będącej wynikiem przestępstwa lub czynu zabronionego jest możliwe do 18 tyg. (w przypadku projektu Nowej Lewicy – do 24. tyg.),
• propozycja Koalicji Obywatelskiej zakłada, że w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia kobiety aborcję należy wykonać niezwłocznie (w pozostałych przypadkach nie później niż w ciągu 72 godzin od momentu „wyrażenia woli przerwania ciąży”),
• projekt KO zakłada, że każda placówka medyczna posiadająca kontrakt z NFZ musi zapewnić pacjentkom wykonanie wszystkich świadczeń medycznych, w tym przerwania ciąży,
• Koalicja Obywatelska w swoim projekcie nie zamieściła przepisów o depenalizacji aborcji (choć może to wynika z treści proponowanych zmian),
• dokument KO uchyla art. 2. Ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka, który definiuje dziecko jako „każdą istotę ludzką od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności”,
• propozycja KO nie wspomina o aborcji farmakologicznej, chociaż wskazuje, że przerwanie ciąży w podmiocie medycznym odbywa się przy „zastosowaniu wszystkich metod zgodnych z aktualnym stanem wiedzy medycznej” (można więc wnioskować, że chodzi tutaj także o metodę farmakologiczną, która jest zaaprobowana przez Światową Organizację Zdrowia),
• KO chce wprowadzenia do szkół zajęć z wiedzy o życiu seksualnym człowieka, ochronie zdrowia reprodukcyjnego i o zasadach świadomego rodzicielstwa.

Oba projekty mają poparcie klubów Koalicji Obywatelskiej i Nowej Lewicy, chociaż nie wiadomo, czy będzie w tym przypadku obowiązywać dyscyplina partyjna (w szeregach KO są posłowie, którzy nie należą do zwolenników liberalizacji aborcji). Dużo ciężej będzie jednak ze zdobyciem głosów parlamentarzystów Trzeciej Drogi.

– Myślę, że na kilka głosów z PSL można liczyć i na głosy z Polski 2050 także. Ale dziś nie jestem w stanie określić czy zdobędą większość. To będą pokazywać głosowania nad projektami – mówi Interii posłanka Monika Wielichowska, reprezentantka wnioskodawców.

Źródła Interii w Trzeciej Drodze są jednak znacznie bardziej sceptyczne niż wicemarszałkini Sejmu i wiceszefowa Platformy Obywatelskiej. – Na razie w kwestii aborcji nie ma porozumienia w koalicji, każde z ugrupowań składa swoje projekty i we własnym zakresie. To są projekty klubowe, będące wynikiem dyskusji klubowych – ucina temat posłanka Agnieszka Buczyńska, wiceprzewodnicząca Polski 2050 i minister ds. społeczeństwa obywatelskiego.

Nasza rozmówczyni podkreśla, że w Polsce 2050 nie będzie dyscypliny głosowania w kwestii projektów aborcyjnych i że w klubie są zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy legalizacji aborcji. – Podobnie będzie z kwestią depenalizacji aborcji – zaznacza. I dodaje, że „nie liczymy w klubie głosów, kto na co zagłosuje”.

W PSL opór przeciwko zliberalizowaniu prawa aborcyjnego jest jeszcze większy. To tym istotniejsze, że właśnie głosów przynajmniej połowy klubu ludowców – i to przy założeniu poparcia ze strony całego klubu Polski 2050 – potrzebują KO i Nowa Lewica, żeby przegłosować w Sejmie swoje projekty legalizujące aborcję. – Ludzie wybrali nas po to, żebyśmy rządzili skutecznie, a nie próbowali, dyskutowali, ale nic się nie zmieniało – mówi nam wiceprezeska PSL Urszula Pasławska.

Jak twierdzi, sama na pewno poprze depenalizację aborcji, ale i to – jej zdaniem – „de facto liberalizacja prawa, ponieważ uchyla konsekwencje dokonania aborcji”. Z ustawami łagodzącymi przepisy aborcyjne nie wiąże natomiast dużej nadziei. – Ustaw aborcyjnych nie podpisze prezydent Duda, na pewno je zakwestionuje – mówi Interii.

Arytmetyka sejmowa w kwestii aborcji jest nieubłagana i nie przemawia na korzyść zliberalizowania prawa dotyczącego przerywania ciąży. Dlatego zarówno resort zdrowia, jak i kluby KO oraz Nowej Lewicy mają w zanadrzu plan „B”.

– Planem B jest depenalizacja, nie rozporządzenie. Jeśli uda się przegłosować projekt depenalizujący, to już będzie niezbędne minimum, które wyraźnie poprawi sytuację Polek – mówi o drugim z projektów Nowej Lewicy wiceminister zdrowia Wojciech Konieczny. Zastrzega jednak: – Jeśli w Sejmie nie przeszedłby nawet projekt depenalizujący, będzie to oznaczać, że stanowisko konserwatywnej strony naszej koalicji jest dużo sztywniejsze, niż myśleliśmy i niż oni mówili.

Projekt depenalizacji aborcji złożony w Sejmie przez Nową Lewicę zakłada kilka zmian w art. 152. Kodeksu karnego:

• aborcja do 12. tyg. ciąży za zgodą kobiety nie jest przestępstwem,
• brak kary za pomoc w przerwaniu ciąży,
• jeśli wykonana zostanie aborcja, naruszająca obowiązujące przepisy, kara pozbawienia wolności do lat trzech zostaje zastąpiona karą grzywny lub ograniczenia wolności,
• brak kary za wykonanie aborcji, jeżeli „badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu”,
• w ust. 3. art. 152. („Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”) karą objęty zostaje już tylko czyn z paragrafu pierwszego.

– Jestem przekonana, że projekt depenalizujący przejdzie w Sejmie. W ostatnich tygodniach sporo nad tym pracujemy, dużo rozmawiamy i widzę, że parlamentarzyści koalicji są na tę rozmowę, wiedzę, wypracowywanie wspólnych stanowisk ws. aborcji otwarci – optymistycznie przewiduje w rozmowie z Interią posłanka KO Marta Golbik.

– O projekcie dekryminalizacji aborcji będziemy rozmawiać. Konieczność wprowadzenia tego rozwiązania podnoszą lekarze, prawnicy i organizacje pozarządowe, z którymi 30 stycznia odbyłyśmy z minister zdrowia Izabelą Leszczyną konsultacje – dodaje z kolei Monika Wielichowska, wicemarszałkini Sejmu.

Rzecz w tym, że plan „B” również może spalić na panewce. I to z tych samych przyczyn co plan „A” – Trzecia Droga jest co prawda nastawiona do niego mniej sceptycznie niż do liberalizacji prawa aborcyjnego, ale nawet tutaj nie ma żadnej gwarancji, że wnioskodawcom uda się zebrać potrzebne poparcie.

PSL i Polska 2050 mają za to swój plan. – Musimy sobie uczciwie powiedzieć: jedynym skutecznym i szybkim rozwiązaniem jest powrót do tzw. kompromisu aborcyjnego. Wiemy, że nawet część posłów PiS-u byłaby gotowa to poprzeć – mówi nam Urszula Pasławska, wiceprezeska ludowców. Argumentuje, że takie rozwiązanie mógłby zaakceptować prezydent Andrzej Duda, a w Sejmie poparłaby je nawet część posłów PiS-u, którym nie w smak jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2020 roku i polityczny chaos, który był jego skutkiem.

Z informacji Interii wynika, że formacje Władysława Kosiniaka-Kamysza i Szymona Hołowni przygotowują własny projekt rozwiązania kwestii aborcji, który zakładałby przywrócenie rozwiązań z tzw. kompromisu aborcyjnego. – To obiecywaliśmy naszym wyborcom i wyborczyniom w kampanii. To pierwszy krok, żeby jakoś ulżyć polskim kobietom. Drugim jest przeprowadzenie w tej sprawie referendum – tłumaczy Interii Agnieszka Buczyńska, wiceprzewodnicząca Polski 2050. Projekt ma zostać zaprezentowany przed albo w trakcie posiedzenia Sejmu zaplanowanego na 7-9 lutego.

Rzecz w tym, że ani Koalicji Obywatelska, ani Nowa Lewica nie kwapią się do podniesienia ręki za przywróceniem aborcyjnego status quo. 

– Nie ma powrotu do tego, co było – ucina temat Zbigniew Konwiński, przewodniczący klubu parlamentarnego Koalicji Obywatelskiej, gdy pytamy go, czy KO poparłaby projekt Trzeciej Drogi.

– My proponujemy dzisiaj rozwiązania, które mamy w programie i które są naszymi zobowiązaniami wyborczymi. Nasi wyborcy nie głosowali na powrót do tego, co było, tylko na rozwiązania, które zawarliśmy w naszym projekcie i do których jesteśmy mocno przywiązani – podkreśla poseł.

Wszystko wskazuje więc na to, że Koalicja 15 Października z hukiem rozbije się o temat aborcji, jeśli ten stanie na sejmowej agendzie. Temat niezwykle ważny dla kobiet, które były jedną z grup wyborców, które zapewniły obecnej ekipie rządzącej władzę. Nasi rozmówcy z KO i Nowej Lewicy są jednak zgodni co do jednego: wolą wnieść projekty dot. aborcji pod obrady i przegrać w głosowaniu, niż schować głowę w piasek i udać, że problemu nie ma.

Mówi Wojciech Konieczny, senator Nowej Lewicy i wiceminister zdrowia: – Oczywiście, w razie fiaska będą głosy, że jesteśmy nieskuteczni, że zawiedliśmy. Ale przynajmniej nie uciekaliśmy od problemu. Ewentualne fiasko starań o liberalizację prawa aborcyjnego będzie efektem różnicy zdań w koalicji bądź weta prezydenta Dudy.

Marta Golbik, posłanka KO: – Wystawieniem się na strzał byłoby niezajęcie się tym tematem i udawanie, że tematu nie ma. To, że otworzyliśmy sprawę teraz i rozpoczęliśmy dyskusję, jest absolutnie uczciwe wobec naszych wyborczyń. One mają prawo znać stanowisko swoich przedstawicieli, widzieć, jak przebiegają prace nad tymi projektami w komisjach i jak na samym końcu wybrani przez nie ludzi zagłosują na sali sejmowej.