Mąż zaufania pełni rolę obserwatora działań komisji wyborczych i może wnosić swoje uwagi do protokołu głosowania, co odróżnia go do obserwatorów społecznych. Rola ta jest znana w polskim prawie już od dawna. Prawa i obowiązki mężów zaufania są przywoływane każdorazowo w okresie zbliżających się wyborów.
Od 2023 roku instytucja mężów zaufania została mocno skodyfikowana. Powstała baza mężów zaufania, a także specjalna aplikacja, za pomocą której przesyłane są wszystkie materiały cyfrowe zebrane przez te osoby bezpośrednio do ministra cyfryzacji. Kto może zostać mężem zaufania i ile zarobi on podczas wyborów samorządowych w 2024 roku?
Wybory samorządowe 2024. Kim jest mąż zaufania?
Mąż zaufania jest funkcją pełnioną w obwodowych komisjach wyborczych przez obywatela polskiego uprawnionego do głosowania. Nie może być on członkiem komisji wyborczej ani startować w wyborach. Jego rola i obowiązki zostały ujęte w Kodeksie wyborczym z dnia 5 stycznia 2011 roku w rozdziale 11a i artykule 103a. Mężowie zaufania są powoływani przez komitety wyborcze. W każdej komisji wyborczej może znaleźć się jeden mąż zaufania.
Jaka jest rola mężów zaufania? Są oni wyznaczani do obserwowania czynności komisji wyborczej lub referendalnej. Mogą zgłaszać swoje zastrzeżenia przewodniczącemu, a ich uwagi są wnoszone do protokołu głosowania. Jednym słowem pilnują, czy przebieg prac komisji wyborczej jest zgodny z prawem.
Od 2023 roku mogą oni także nagrywać za pomocą telefonów komórkowych krótkie filmiki, czy nagrania audio z pracy komisji wyborczej i przesyłać te materiały za pomocą specjalnej aplikacji do ministra cyfryzacji. Nie mogą oni jednak nagrywać wyborców, momentu przekazywania kart wyborczych i pokazywania dokumentów przez wyborców, czy samego głosowania. Obecność i działania podejmowane przez męża zaufania nie mogą w żaden sposób wpływać na prace komisji i zakłócać przebiegu wyborów.
Wybory 2024. Ile zarobi mąż zaufania?
Za swoją pracę mężowie zaufania otrzymują dietę. Wynosi ona 40 proc. zryczałtowanego wynagrodzenia członków obwodowych komisji wyborczych, co w 2024 roku wynosi 240 zł.
Aby jednak otrzymać swoją dietę, muszą oni złożyć wniosek do odpowiedniego urzędu gminy wraz z zaświadczeniem wydanym przez przewodniczącego komisji wyborczej. Zaświadczenie to wydawane jest jedynie osobom, które przebywały w okręgowej komisji wyborczej minimum pięć godzin i były obecne podczas przebiegu ustalania wyników głosowania aż do podpisania protokołu głosowania.
Co zrobić, aby dieta męża zaufania została wypłacona?
Osoby, które chcą zostać mężem zaufania, powinny zgłosić się do wybranej komisji wyborczej, dzięki czemu trafią do bazy mężów zaufania. To jednak jeszcze nie oznacza ich wyboru do określonej okręgowej komisji wyborczej. Ponadto powinni zapoznać się z obowiązkami i prawami mężów zaufania. Każdy mąż zaufania ma prawo:
- obserwować czynności komisji wyborczej podczas przygotowania głosowania, w trakcie trwania głosowania, a także podczas ustalania wyników i sporządzania protokołów;
- obserwować liczenie głosów;
- zgłaszać uwagi do przewodniczącego komisji czy protokołów głosowania;
- obserwować prawidłowość ustalania wyników i wprowadzania ich do sieci elektronicznego przesyłania danych z protokołów do okręgowych komisji wyborczych;
- może być także obecny podczas przewożenia i przekazywania protokołów głosowania.
Każdy mąż zaufania ma obowiązek noszenia w widocznym miejscu identyfikatora z imieniem, nazwiskiem i pełnioną funkcją oraz nazwą komitetu wyborczego. Jednocześnie nie mogą przeprowadzać agitacji politycznej, czy wpływać na przebieg głosowania i wyborców. Tylko mężowie zaufania odpowiednio wykonujący swoją rolę mogą dostać zaświadczenie niezbędne do wypłaty diety.
